W ostatnich kilkunastu latach w Polsce znacząco wzrosło zapotrzebowanie na usługi psychologiczne, w tym szczególnie z zakresu psychoterapii. Czy obecny sposób kształcenia psychologów, pozwala mieć pewność, że są oni przygotowani do pełnienia tej roli? Czy zdobywają najbardziej aktualną wiedzę naukową? Punktem wyjścia do dyskusji o sposobach kształcenia psycholożek i psychologów w Polsce jest raport przygotowany przez ekspertki z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu SWPS.
Analiza "Studia Psychologiczne w Polsce. Raport za lata 2019-2023" przedstawia trendy ilościowe w kształceniu na studiach wyższych na kierunku psychologia oraz kierunkach pokrewnych, na których psychologia jest jedną z dyscyplin.
- Zwiększające się zapotrzebowanie na psycholożki i psychologów każe zadać pytania o stan kształcenia psychologicznego w Polsce. Nie tylko o to, ilu studentów i studentek psychologii uczymy, ale - przede wszystkim - jak to robimy. Czy standardy kształcenia, jakie przyjmujemy wystarczają, by mieć pewność, że wypuszczamy w świat psychologów przygotowanych do pełnienia swojej roli? Czy absolwenci kierunków psychologicznych w trakcie swoich studiów zdobywają najbardziej aktualną wiedzę naukową z zakresu psychologii? Te pytania skłoniły nas do przygotowania raportu. Jako inicjatorzy tego projektu głęboko liczymy, że stworzony przez nasze instytucje raport stanie się podstawą do dyskusji o tym, jakich absolwentów psychologii w Polsce chcemy i jak powinniśmy ich kształcić, by sensownie przygotować do zadań, jakie na nich czekają - piszą w przedmowie autorzy raportu prof. Przemysław Bąbel z Uniwersytetu Jagiellońskiego i dr hab. Tomasz Grzyb, prof. USWPS.
Choć ilościowa analiza zawarta w raporcie nie daje bezpośredniej odpowiedzi na wszystkie ważne pytania, to jest punktem wyjścia do dyskusji o sposobach kształcenia psycholożek i psychologów w Polsce.
- W rzeczywistości, w której coraz więcej osób poszukuje profesjonalnego wsparcia psychologicznego, tym większą wagę musimy przywiązywać do jego jakości i zgodności z aktualną wiedzą naukową. Oddziaływania psychologiczne oparte na dowodach naukowych dają gwarancję skuteczności i - co najważniejsze - bezpieczeństwa osób z niej korzystających - zaznacza współautorka raportu dr Julita Koszur, prof. USWPS.
Widoczny wzrost zainteresowania studiami psychologicznymi
Jak wynika z analizy, w ostatnich latach widoczny jest wzrost zainteresowania studiowaniem psychologii. Rośnie zarówno liczba uczelni oferujących studia na tym kierunku, jak i sama liczba osób studiujących. W 2018 roku na polskich uczelniach były 144 oferty studiów psychologicznych, podczas gdy w 2023 roku oferta ta wzrosła do 254. W 2019 roku psychologię studiowało 34 178 osób, a w 2022 roku było ich już 56 370, co stanowi przyrost na poziomie ok. 65%.
Również w krajach europejskich wzrasta liczba osób kształcących się na studiach psychologicznych. Według danych Eurostatu od 2016 do 2021 roku we wszystkich krajach Unii Europejskiej odsetek studiujących psychologię na poziomie magisterskim, względem liczby wszystkich studiujących, wzrósł z 2,4 do 2,7%. Na poziomie licencjackim z 2 do 2,65%.
W Polsce nieustannie najwięcej osób psychologii uczy się na uczelniach akademickich. Jednak przyrost liczby studiujących jest znacznie większy na uczelniach zawodowych, które nie mają obowiązku poddawania się ewaluacji działalności naukowej.
W analizowanych latach na uczelniach akademickich przyrost liczby osób studiujących wyniósł 30%, gdy na uczelniach zawodowych sięgnął aż 313%. W 2019 roku na uczelniach akademickich na kierunku psychologia uczyło się ponad 29,9 tys. osób i ponad 4,2 tys. na uczelniach zawodowych. W 2022 roku było to ponad 38,9 tys. na uczelniach akademickich i już niemal 17,5 tys. na zawodowych.
Studia niestacjonarne coraz bardziej popularne
Raport pokazuje, że do roku 2019 więcej osób studiowało psychologię w formie stacjonarnej. W latach 2019-2022 przyrost osób studiujących w formie niestacjonarnej okazał się jednak znacznie większy niż w przypadku stacjonarnej formy. W 2022 roku liczba osób studiujących psychologię stacjonarnie stanowiła ok. 43% wszystkich studiujących. Studiujący stacjonarnie to ponad 24 tys. osób, a niestacjonarnie ponad 32 tysiące.
Systematycznie przyrasta też liczba osób studiujących psychologię na uczelniach niepublicznych. W uwzględnionych przez raport latach, przyrost ten wynosi ok. 113%. W 2019 roku liczba osób studiujących na uczelniach niepublicznych stanowiła ok. 54% wszystkich studiujących, podczas gdy w 2022 roku odsetek ten wzrósł do ok. 68%.
Około 40 proc. studentów psychologii kształci się w uczelniach bez ewaluacji naukowej
Większość uczelni kształcących psychologów posiada kategorię naukową. Liczba osób studiujących na tych uczelniach stanowiła w 2022 r. 33,5 tys. czyli ok. 60% wszystkich studiujących psychologię.
Jednak aż 23 tys. (ok. 40%) osób kształciło się w uczelniach nieprzystępujących do ewaluacji naukowej tej dyscypliny naukowej, w tym 5,5 tys. w uczelniach akademickich i 17,5 tys. w uczelniach zawodowych, które w ogóle nie mają obowiązku poddawania się ewaluacji działalności naukowej.
Uczelnie akademickie, które uzyskały najwyższą kategorię naukową (A+) w dyscyplinie psychologia kształcą łącznie 24% osób studiujących. Uczelnie z kategorią A kształcą 12% osób, z podobnym udziałem uczelni publicznych i niepublicznych.
Jedynie trzy uczelnie prowadzące studia psychologiczne uzyskały najwyższą kategorię naukową (A+) w dyscyplinie psychologia. Wśród tych uczelni najwięcej osób kształci Uniwersytet SWPS (77%), Uniwersytet Jagielloński kształci 12%, a Uniwersytet Warszawski 11% osób studiujących psychologię w tej grupie uczelni.
Analiza obejmuje publicznie dostępne dane z systemu RADON dotyczące studiów psychologicznych prowadzonych w latach 2018-2023 oraz liczby studentek i studentów w okresie 2019-2022.
Raport “Studia Psychologiczne w Polsce. Raport za lata 2019-2023” przygotowały: dr Julita Koszur, prof. USWPS i dr Anna Ziółkowska, prof. USWPS; dr hab. Aleksandra Gruszka-Gosiewska, prof. UJ i dr Anna Czerniak z UJ.
