Naukowcy z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego prowadzą prace konserwatorskie nad jedwabnymi chorągwiami zgromadzonymi w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu, którym zagrażają mikroby, wilgoć i światło.

Wśród zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu znajdują się np. chorągwie tureckie spod Wiednia zdobyte przez króla Jana III Sobieskiego czy proporzec króla Karola Gustawa zdobyty pod Rudnikiem. Część z 83 tkanin, które były świadkami najważniejszych wydarzeń z historii Polski, można obejrzeć w Skarbcu Koronnym. Pozostałe nie są dostępne dla zwiedzających, bo choć jedwab jest materiałem dość trwałym, to zagraża mu wiele czynników środowiskowych. Najpoważniejsze z nich to: wilgoć, światło, mikroorganizmy, zanieczyszczenie powietrza.

Badania nad chorągwiami prowadza naukowcy z Zespołu Kinetyki Reakcji Heterogonicznych w Pracowni Badań nad Trwałością i Degradacją Papieru Wydziału Chemii UJ, wśród nich także doktorantka Uniwersytetu Jagiellońskiego Monika Koperska (laureatka pierwszej polskiej edycji konkursu FameLab, W międzynarodowym finale tego konkursu na naukowego idola zajęła drugie miejsce i zdobyła nagrodę publiczności).

Naukowcy nie czekają bezczynnie, aż cenne zabytki się zestarzeją i zniszczeją. W swoich laboratoriach sztucznie postarzają jedwab, aby określić, jak materiał zachowa się za kilkadziesiąt czy kilkaset lat. Dostarczona w krótkim czasie energia światła albo temperatury, powoduje zmiany w materiale. Są one w pewnym stopniu porównywalne do zmian, które normalnie zachodziłyby w tkaninie przez wiele lat.

Monika Koperska przyznała, że naukowcom bardzo trudno określić, za ile lat zmiany wywołane w laboratorium zajdą w naturze. „Trzeba znać dobrze szybkość reakcji rozpadu badanej materii, by móc powiedzieć, za jaki czas faktycznie próbka osiągnie taki rozpad, jaki ja osiągnęłam w laboratorium. Sytuacja komplikuje się tym bardziej, że bardzo często nie znamy warunków, w jakich obiekty były przechowywane, toteż nie wiadomo, co i w jakim stopniu mogło wpływać na niszczenie obiektów". W dodatku jedwab to długie i skomplikowane białko. "Trudno jest dywagować na temat szybkości rozpadu tego materiału, jeśli nie wiemy, jakie reakcje zachodzą w nim w warunkach muzealnych" - powiedziała.

Koperska, sama siebie nazywa spektroskopistką. „Spektroskopia to oddziaływanie światła z materią. Nie mówimy jednak tylko o świetle widzialnym – to by było trochę zbyt banalne – ale o całym spektrum różnych długości fali: falach krótszych (UV czy promieniowaniu rentgenowskim), dłuższych, (np. podczerwonych). To są wszystko fale elektromagnetyczne, które napotykając na swojej drodze materię wchodzą z nią w interakcję. To wzajemne oddziaływanie powoduje uszczuplenie energii niesionej przez falę, można to rejestrować w postaci widma i dywagować na temat zmian zachodzących w badanym materiale" – wyjaśniła.

Na podstawie materiału z serwisu naukawpolsce.pap.pl.