Prestiżowy amerykański magazyn "Time" wydal książkę pt. "100 new scientific discoveries". Znalazły się w niej najważniejsze współczesne odkrycia w takich m.in dziedzinach jak kosmos, technologia, genetyka, chemia, fizyka, medycyna, planeta Ziemia, zoologia i archeologia. W rozdziale poświęconym najważniejszym współczesnym odkryciom archeologicznym wyróżniono i sporo miejsca poświecono badaniom prowadzonym w Nakum (północno-wschodnia Gwatemala) przez Instytut Archeologii UJ.

Badania na położonym w środku gwatemalskiej dżungli stanowisku rozpoczęły się w 2006 roku z inicjatywy dr. Jarosława Źrałki i mgr. Wiesława Koszkula z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Badania prowadzone w dwóch częściach miasta, które było istotnym ośrodkiem miejskim w momencie przełomowym dla całej kultury Majów, pod koniec tzw. okresu klasycznego, przyniosły już w pierwszym sezonie wykopaliskowym niezwykle interesujące rezultaty.

W niewielkiej piramidzie odkryto nieobrabowany grobowiec królewski (datowany na VII/VIII wiek), zawierający bardzo bogate wyposażenie. Znalazł się tam jadeitowy pektorał(napierśnik, rodzaj biżuterii) z tekstem hieroglificznym, wspominającym imię wcześniej nieznanego władcy Majów oraz naczynie z przedstawieniem tańczącego boga kukurydzy (jednego z najważniejszych bóstw Majów). Odkryta została także kamienna stela z wizerunkiem bogato odzianego władcy z końca okresu preklasycznego (ok. I-III w. n.e.), importowana z odległych regionów ceramika oraz fryz, ukazujący bóstwa znane ze świętej księgi Majów "Popol Vuh".

Podczas pobytu w 2013 roku, archeolodzy odkryli w Nakum obiekty służące m.in. do obserwacji astronomicznych, kompleks mieszkalny oraz boisko do gry w piłkę.

Zdjęcia prezentujące prace wykopaliskowe oraz odkryte w Gwatemali skarby można obejrzeć na stronie Instytutu Archeologii UJ.

Warto podkreślić,że w Polsce majologia jest dziedziną ciągle stosunkowo młodą. Grupa z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego pracująca pod kierownictwem dr. Jarosława Źrałki i mgr. Wiesława Koszkula jest jedynym polskim zespołem prowadzącym samodzielne wykopaliska na ziemiach Majów.

Kolejna wyprawa do dawnego miasta Majów ma wyruszyć a marcu 2014 roku. Krakowscy archeolodzy planują również rozpocząć zupełnie nowe badania w południowej Gwatemali.